Амузыкатә ҵараиурҭа аҭоурых аҟнытә
1930 шықәса рзы акомпозитор, апианист, Аԥснытәи ССР аҟазара зҽаԥсазтәыз аусзуҩ Константин Ковач ажәалагала ҟаиҵеит ареспубликаҟны амузыкатә ҵараиурҭа аԥҵазарц. Константин Ковач иаԥшьгара дахаҵгылеит Нестор Лакоба. 1930 шықәса цәыббра 15 рзы аҵараиурҭа аартразы Аусдҵа анапы аҵаҩын.
Иахьа Алықьса Чычба ихьӡ зху амузыкатә ҵараиурҭа напхгара алҭоит Нинель Бжьаниаԥҳа.
Аҵараиурҭа адиректор, Аԥсны жәлар рартистка Нинель Бжьаниа лажәақәа акамертон еиԥш игеит иаха ахәылбыҽха: Лара иаҳзеиҭалҳәеит аҵараиурҭа ахҭыс рацәа зықәҭылаку аҭоурых ду аманы иҟоуп ҳәа.
«Аҵараиурҭа аҭоурых еиҿыркаауеит Аԥсны ахьӡ ҭызго аушьҭымҭацәа. урҭ рыгәҭа иҟоуп адунеи зыхьӡ ахыҵәахьо Хьыбла Гьерзмааԥҳа, Алиса Гыцԥҳа, Нодар Ҷанба уҳәа ирацәаҩны».
Нинель Бжьаниаԥҳа иаҳзеиҭалҳәеит аҵараиурҭа аныхдырты ашьҭахь ԥшьышықәса ааҵуаны оумашәа иубартә еиԥш иҟаз апрограмма шынарыгӡоз.
«Ҳара ҳтәыла ҳацны ҳшьапы ҳақәгылон, иахьатәи аконцерт – ари аибашьрашьҭахьтәи ҳусура аихьшьаала ауп ҳәа иуҳәаргьы алшоит».
Араҟоуп 1933 шықәсазы иахьцәырҵыз Аԥсны раԥхьатәи асимфониатә оркестр. Уи атәыла акультуратә ҭоурых азы акыр зҵазкуа хҭысны иҟалеит.
Аххәылԥаз аҟазшьа ҷыда анаҭеит уи иахьалахәыз Аҳәынҭқарра Ахада Бадра Гәынба, акультура аминистр Даур Ақаҩба, Аԥсны иҟоу Урыстәыла аус ацуразы аофициалтә Хаҭарнакра анапхгаҩы инапынҵақәа назыгӡо Татианы Степановеи Аҟәа иҟоу Москава Аҩны ахаҭарнакцәеи. Азал ахәаԥшцәа реизара анаҩс анырра зылшо иаку организмны иҟалеит.
Амузыка аҳреи адиалоги
Жәлар рартист Давид Терзиан напхгара зиҭо Аԥсны акамертә оркестр Липецктәи амузыкантцәа алархәны Раџьден Гәынба иаԥиҵаз «Аныҳәатә увертиура» («Праздничная увертюра») ала аконцерт аанартит. Анаҩс инагӡан Алықьсаи Чычба икантата «Апсны», Нана Черқьезиа иналыгӡаз Нодар Ҷанба иаԥҵамҭа «Вокализ».
Дықәгылеит аҵарауаҩ аушьҭымҭа Адам Габелиа. Уи инаигӡеит П. Чаиковски Актәи иконцерт. Дықәгылеит иара убас Расима Ашәба, Нино Гогохьиа Бах иаԥҵамҭа налыгӡеит, Соломон Ҳагба аконцерт Сен-Санса аконцерт наигӡеит. Даараӡа ишьахәын Каиа Хәыпориа лықәгылара, уи ароиаль аҿы Шуман иаԥҵамҭа «Новеллетта» налыгӡеит.
Николаи Ружавински иальт Бах иконцерт аҿы, абжьы ларҟәны ицәажәошәа унарбон. Уи анотацыԥхьаӡа џьара ихараны иҭаҵәаху агәалашәарақәа, ахаҿқәа шьҭнахуашәа унарбон.
Анаҩс аԥсыԥтә инструментқәа аестафета рыдыркылеит. Иарослав Бориаев Вебер иконцерт аҿы икларнет акы иаламҳәашьо атмосфера аԥнаҵеит. Нелли Сибилиова иналыгӡаз Массне иаԥҵамҭа «Размышления» аамҭа ааннакылеит. Адам Ҳагба Петров иконцерт аҿы исаксофон азыӡырҩцәа акы иаламҩашьо ацәаныррақәа рызнарҵысит.
Зегьы реиҳа угәы зырԥшаауа моментны иҟалеит амузыкатә ҵараиурҭа аҟны иҟоу амузыкатә школ аҵаҩцәа рықәгылара. Аоркестр хәыҷы инанагӡеит «Абхазское каприччио». Емилиа Терзиан-Ҳагба иналыгӡеит Багдасариан иаԥҵамҭа «Рапсодия».
Апрграмма хдыркәшеит авокалтә партиақәа. Иарна Сымсым иналыгӡеит Сергеи Баневич Ариа Герды ҳәа изышьҭоу иаԥҵамҭа. Альдона Ҵкәуа, Нана Черқьезиа, Асида Шьакаиа, Ныгәзар Какалиа, Алхас Ферзбеи Армен Хачатуриани инарыгӡаеит италиатәи ашәа «Parlami d’amore». Ҭемыр Ҭаниа, Авто Конџьариа инарыгӡеит Леонид Чепелиански ирҿиамҭақәа «Ахшара», «Сашәа лаша». Иқәгылеит иара убас Џьими Шәманиа, Саида Габниа, Дмитри Ԥлиа, Гәыдиса Орчугба, Мана Братухина, Гоча Ԥачлиа.
Аиубилеитә концерт аныҳәа анаҩс агәалашәара, амузыка, ауаа, аемоциақәа ахьеиқәшәаз усмҩаԥгатәны иҟалеит.
Хазы иазгәаҭатәуп ахәылԥаз амҩаԥгацәа — афилармониа асахьаркыратә напхгаҩы Есма Џьениеи амузыкадырҩы Асида Царгәышьи. Урҭ аномерқәа рылаҳәара мацара акәымкәа, ахәаԥшцәа ирзеиҭарҳәон ральма-матер аҭоурых, урҭ имарианы, иуадаҩу алацәажәаразы рылшара акырӡа аҵанакуеит аныҳәатә хәылԥазы амҩаԥгараҿы.
Ари ахәылԥаз азы Аҟәатәи амузыкатә ҵараиурҭа ҩаԥхьа иарҵабыргит: уи амч ауаа, атрадициақәа ирыдҳәалоуп. Ас еиԥш иҟоу ахәылԥазқәа рхашҭӡом. Урҭ гәыла ирыдыркылоит - наунагӡа аиқәырхаразы.
А. Чычба ихьӡ зху Аҟәатәи амузыкаттә ҵараиурҭа иахьа – ари аусхкырацәатә система ауп, араҟа астудентцәа зегьы рхатәы рҿиаратә мҩа алырхуеит. Араҟа аус ауеит афортепиано, арахәыцтә инструментқәа, жәлартә инструментқәа, аԥсыԥтә инструментқәа, авокал, ахортә дирижиорра, амузыка атеориа, жәлар рхортә ҟазара, аестрада амузыка аҟазара, уҳәа аҟәшақәа.
Аҟәшақәа зегьы рхатәы рҿиаратә ԥсҭазаара рымоуп, аха убри аан дара зегьы еиԥырҟьам амузыкатә традициақәа ртәы угәалазыршәо иаку, аус зуа агәы зызҭоу организмны иҟоуп.
Ари аҵараиурҭа аҿы аҵара рҵон еицырдыруа акомпозиторцәа А. Ч. Чычба, Р. Д. Гәымба, В. М. Царгәышь, К. А. Ченгелиа, В. Ҷкадуа, П. Д. Петров; адирижиорцәа Л. Г. Џьергениа, А. Д. Ҳагба, В. М. Аиба, Н. В. Ҷанба, Н. И. Аџьынџьал, И. С. Шамба; иналукааша анагӡаҩцәа А. М. Аҩӡба, Л. А. Логәуа, Б. А. Амҷба, М. Н. Шамба, А. А. Оҭырба, В. Чакмаҷ-иԥа, Х. Л. Герзмаа, А. Ш. Гыцба; амузыкадырҩцәа А. Г. Ашьхарыуа, М. М. Ҳашба.
Аҵараиурҭа анапхгаҩыс дамоуп Аԥсны жәлар рартистка Нинель Бжьаниа – анапхгара адагьы агәазҭазаара рызҭо, атрадициақәа зыхьчо, ԥхьаҟатәи аԥеиԥш ашәқәа азаазыртуа ауаҩы.






